Giới thiệu về Web3, thế hệ thứ ba của internet, cùng với lịch sử, loại hình sử dụng và tương lai của mạng Internet mới này

Thuật ngữ “Web 3.0” hoặc “Web3”  đã và đang dần trở nên phổ biến, khi nó được sử dụng trong nhiều công nghệ hiện đại như Dữ liệu liên kết, trí tuệ nhân tạo, blockchains, v.v. Tuy nhiên chứ năng của mạng Internet thế hệ mới này còn nhiều hơn thế nữa. Web 3.0 (Web3, hay Internet thế hệ thứ 3) ra đời với mục đích mang lại sự thay đổi cấu trúc của Internet hiện tại, hay còn được gọi là Web 2.0 (Internet thế hệ thứ 2).

Web 2.0 có tính tập trung, chính vì thế dữ liệu được thu tập có thể bị kiểm duyệt sai và nguy cơ lộ tẩy dữ liệu người dùng là rất lớn. Trong nỗ lực giải quyết những vấn đề này, Web 3.0 đã đổi mới trên nền tảng phụ trợ của internet thông qua phân quyền, trí tuệ nhân tạo và dân chủ hóa các quyết định, giúp cho thế hệ Internet kế tiếp này mang tính phi tập trung.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ tìm hiểu Web 3.0 là gì, lịch sử và  vai trò của nó trong tương lai, cũng như vai trò của blockchain và tiền điện tử trong hành trình phát triển triển thế hệ Internet mới này.

Hãy bắt đầu bằng cách tìm hiểu về lịch sử hình thành và phát triển của Internet trong những thập kỷ vừa qua.

Lịch sử ra đời của mạng Internet

Mặc dù không có số liệu cụ thể sự chuyển đổi giữa các giai đoạn của Internet, tuy nhiên chúng ta có thể phân chia sự phát triển của Internet theo ba giai đoạn: Web 1.0, Web 2.0 và Web 3.0. Trong phần này, chúng ta sẽ hiểu các giai đoạn này phát triển như thế nào.

Web 1.0 (Thế hệ Internet thứ I)

Web 1.0 đề cập đến sự ra đời của Internet vào cuối những năm 1980. Thời điểm mà Internet chỉ là một tập hợp các trang web HTML tĩnh có thể được đọc và duyệt nhưng vẫn chưa có chức năng tương tác. Nội dung trên các trang web này thường do một số người tham gia tạo ra và cũng chỉ được sử dụng trong cộng đồng người tham gia.  Do đó, nó thường được gọi là “read-only web” (Internet chỉ có chức năng đọc).

Web 2.0 (Thế hệ Internet thứ II)

Đầu những năm 2000 đánh dấu sự chuyển mình của Internet sang thế hệ Web 2.0 năng động hơn, còn được gọi là thời kỳ “read, write web” (Interent có chức năng đọc và viết). Trái ngược với Web 1.0, trong thời gian đó internet chủ yếu được sử dụng để truyền phát thông tin, Web 2.0 mở ra một môi trường hợp tác sâu hơn cho người tham gia.

Sự xuất hiện của các nền tảng có chức năng tương tác như mạng xã hội và các ứng dụng dựa trên dịch vụ như Uber và Netflix đã giúp Internet thế hệ này kết nối nhiều người dùng hơn thông qua chức năng giao tiếp của mình. Mọi người có thể liên lạc, tương tác và trò chuyện với bất kỳ cá nhân dùng mạng Internet trên khắp thế giới.

Trong khi vai trò lớn nhất của Web 2.0 là kết nối con người lại với nhau, thì sự tương tác ngày càng lớn trên nền tảng kỹ thuật số đã tạo ra một khối lượng dữ liệu số khổng lồ. Thế hệ Interne thứ hai xây dựng trên nền tảng tập trung đã cho phép cho những gã khổng lồ trong thế giới ảo như Facebook, Twitter, Google, Amazon, v.v, có được quyền truy cập vào dữ liệu của người dùng mạng.

Chính nhờ quyền truy cập vào khu dữ liệu người dùng khổng lồ này, đã tạo ra một nền công nghiệp điện tử mới, ra đời và phát triển dựa trên dữ liệu người dùng, nền công nghiệp quảng cáo trên nền tảng kỹ thuật số. Trong nền kinh tế này, các công ty quảng cáo càng thu thập được nhiều dữ liệu người dùng hơn đồng nghĩa với việc tăng nhiều doanh thu và độ phủ sóng dày đặc hơn. Đáng chú ý chính là thông tin người dùng được khai thác công khai mà không cần sự cho phép của người sở hữu dữ liệu.

Chính vì nhu cầu bảo mật thông tin người dùng, mà một thế thệ mạng Internet phi tập trung, công bằng, an toàn và dân chủ hơn đã ra đời.

Web 3.0 (Thế hệ Internet thứ III)

Web 3.0 có thể được định nghĩa là giai đoạn “read, write and trust web” ( Internet với chức năng đọc, viết và bảo mật). Web 3.0 là một nỗ lực  nhằm xây dựng một mạng internet hoạt động cho tất cả mọi người thông qua các giao dịch ngang hàng, dữ liệu do người dùng kiểm soát, mức độ liên quan, quyền riêng tư và có khả năng kiếm tiền.

Blockchain, cùng với những tiến bộ trong ngành khoa học máy tính và trí tuệ nhân tạo, có một vai trò quan trọng trong nhiệm vụ xây dựng thế hệ Web3.  

Các thuật toán máy tính đã và đang thay đổi cuộc sống của con người hằng ngày bằng các liên kết dữ liệu, hiểu biết về mối quan hệ của các điểm dữ liệu, cũng như đưa ra các quyết định độc lập gần giống với những gì con người sẽ làm. Khi chúng ta liên hệ tất cả những khả năng nêu trên của công nghệ máy tính hiện nay với công nghệ blockchain, chúng ta sẽ thấy rằng mục tiêu cuối cùng của Web3 chính là tạo ra một mạng Internet sở hữu trí tuệ nhân tạo, khả năng liên kết cao và trình bảo mật dữ liệu tuyệt đối

Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ xem xét các thay đổi và các nội dung có thể áp dụng trong Web 3.0, cũng như điểm khác biệt giữa Web3 và Web2 là gì

Tầm nhìn phát triển cho Web 3.0: Sự đồng thuận từ đa số

Dân chủ cho dữ liệu người dùng

Mục tiêu của Web 3.0 thúc đẩy dân chủ hóa dữ liệu. Nó đề xuất xây dựng một mạng Internet chuyển đổ từ hình thứ tập trung sang phi tập trung dữ liệu.

Cấu trúc dữ liệu phi tập trung chính là sự kết nối của một nhóm máy tính, mỗi máy tính trong mạng lưới này có một vai trò nhất định, đó có thể là một người người xác minh, nhà phát triển hay đơn giản là một người dùng mạng. Tất cả các máy tính trong mạng đều có quyền truy cập thông tin như nhau và dữ liệu là minh bạch với mạng với thời gian an toàn và tính bất biến.

An ninh và bảo mật

Vì việc phân phối dữ liệu trên nhiều máy tính có thể gây ra các rùi ro xâm phạm về quyền riêng tư, Web 3.0 giải quyết vấn đề này thông qua mật mã. Dữ liệu được lưu trữ trên mạng được mã hóa và do đó, chỉ có xác thực của người cung cấp dữ liệu mới có thể truy cập vào kho dữ liệu mạng.

Bảo mật danh tính người dùng trên mạng – một tính năng mới của Web 3.0 đó là thúc đẩy quyền riêng tư của dữ liệu. Danh tính kỹ thuật số sẽ ẩn danh, được mã hóa hoàn toàn và đa nền tảng. Quảng cáo sẽ dựa trên sự đồng ý của người dùng gắn với các danh tính kỹ thuật số này, có nghĩa là không giống như Web 2.0, người dùng có thể được hỏi xem họ có muốn xem các quảng cáo hay không.

Sử dụng công nghệ blockchain giúp tăng cường bảo mật dữ liệu, vì không có điểm lỗi. Bởi vì một bản sao của kho dữ liệu được lưu trên tất cả các nút trong mạng, việc thực hiện một cuộc tấn công sẽ dẫn đến việc các tin tặc có quyền truy cập vào một số lượng lớn các nút cùng một lúc. Mặc dù không phải là không thể, nhưng việc vi phạm mức độ bảo mật này là vô cùng khó khăn và tốn kém.

Khả năng xác minh và quản lý

Hệ thống quản trị mạng hiện nay của chúng ta sử dụng các hợp đồng pháp lý để đảm bảo việc cung cấp hàng hóa và dịch vụ. Tuy nhiên, việc thực thi các hợp đồng này là một quá trình mất nhiều tời gian và tiền bạc, với các bên trung gian ở mọi bước. Vì vậy, mặc dù có thỏa thuận pháp lý bảo vệ bạn, hệ thống này không hiệu quả và dễ xảy ra lỗi và chậm trễ.

Web 3.0 có thể giải quyết vấn đề này thông qua một hệ thống quản trị  sử dụng các hợp đồng thông minh. Hợp đồng thông minh là các đoạn mã nguồn mở với các điều kiện mà cả hai bên cùng đồng ý tại thời điểm bắt đầu. Khi các điều kiện xác định trước được đáp ứng, hợp đồng sẽ tự động được thực hiện.

Sử dụng hợp đồng thông minh giúp các dịch vụ có thể xác minh nhanh chóng và dễ dàng thực hiện. Ví dụ: bạn có thể xác minh xem một tài sản đã được di chuyển trong chuỗi cung ứng nhiều phần hay chưa bằng cách tích hợp công nghệ blockchain và các cảm biến hỗ trợ trong công nghệ trí tuệ nhân tạo.

Tương tự như vậy, bạn có thể sử dụng dịch vụ từ mọi nơi trên thế giới, thanh toán trực tiếp và tự động dựa trên các thời điểm do hợp đồng đặt ra. Nếu quá trình này được thực hiện nghiêm túc, điều này sẽ cắt giảm hoàn toàn chi phí giám sát các thỏa thuận và kiểm toán giao dịch.

Mô hình kinh tế

Web 3.0 nỗ lực xây dựng một nền kinh tế toàn cầu mới bền vững và có khả năng mở rộng bằng cách xóa bỏ khoảng cách giữa người dùng và nhà cung cấp dịch vụ. Việc sử dụng công nghệ blockchain sẽ cho phép người dùng quản lý và giải quyết các giao dịch trong thời gian thực, không cần qua trung gian. Hơn nữa, các khuyến khích kinh tế, cũng như các hình thức xử lý khi vi phạm, đảm bảo rằng tất cả các máy tính trong mạng hoạt động chính xác và  trung thực.

Để hiểu đúng cách thức hoạt động của công nghệ này trong thế giới thực, hãy lấy ví dụ về tài chính phi tập trung. DeFi cho phép một hệ sinh thái cho vay, đi vay và đặt cược phản ánh các công cụ tài chính truyền thống có sẵn thông qua các ngân hàng.

Ưu điểm chính là DeFi là không cần một vị trí địa lý nhất định để  có quyền truy cập vào các dịch vụ ngân hàng truyền thống. Các tác nhân mạng như thợ đào và các nhà giao dịch sẽ thực hiện xác minh các giao dịch và họ được khuyến khích để duy trì mạng hoạt động.

Tương tự như vậy, giờ đây chúng ta đã có các mã thông báo không thể thay thế (nonfungible tokens, viết tắt là NFT), giúp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ và đồng thời cho phép bất cứ ai tham gia đấu giá – điều này trước đây chỉ có thể thực hiện được thông qua bán hàng riêng hoặc liên hệ.

Blockchain cũng cho phép người dùng tạo giá trị cho các đóng góp cá nhân, do đó, khuyến khích sự tham gia của nhiều người vào mạng. Một ví dụ về điều này là trình duyệt Brave, mà chúng ta sẽ thảo luận bên dưới.

Khi đi sâu tìm hiểu về công nghệ mới này, các mô hình kinh doanh mới cũng sẽ xuất hiện, nhờ vào mức độ tự do mà công nghệ bất biến dữ liệu mà blockchain cung cấp.

Các công cụ sử dụng Web3 hiệu quả

Chúng tôi vẫn đang trong giai đoạn đầu xây dựng cơ sở hạ tầng hỗ trợ sự chuyển đổi hoàn toàn sang Web 3.0. Vì vậy, mặc dù chúng ta không thể thực sự sử dụng Web 3.0 theo nghĩa truyền thống, nhưng các khối xây dựng như trình duyệt đã được triển khai. Trong phần tiếp theo, chúng ta sẽ xem xét một số trong số chúng.

Ví dụ về các công cụ và ứng dụng Web 3.0

Trình duyệt Web 3.0

Các trình duyệt Web 3.0 hướng đến quyền riêng tư và bảo mật cao, cho phép người dùng tham gia hoàn toàn và sử dụng sức mạnh của các ứng dụng phi tập trung, cùng với việc truy cập các trang web trên Web 2.0.

Một ví dụ về trình duyệt Web 3.0 là Brave – một trình duyệt giống như Chrome, với ưu tiên quyền riêng tư dành cho máy tính và ứng dụng di động. Điểm khác biệt chính giữa hai trình duyệt này chính là Brave ngăn chặn sự theo dõi của bên thứ ba và cho phép người dùng chọn xem liệu họ có muốn xem quảng cáo hay không.

Người dùng chọn xem  quảng cáo tôn trọng quyền riêng tư sẽ được thưởng bằng mã thông báo BAT (Basic Attention Token), loại tiền điện tử ERC-2 gốc của trình duyệt. Người dùng cá nhân cũng có thể thưởng cho người sáng tạo nội dung bằng BAT, giảm thiểu sự phụ thuộc của người sáng tạo vào doanh thu quảng cáo.

Một ví dụ khác về trình duyệt hỗ trợ Web 3.0 là Opera, đã trở nên rất nổi tiếng như một trình duyệt lớn đầu tiên tích hợp ví ETH gốc Web 3.0.

Ví Web 3.0 (Web 3.0 wallet)

Metamask là ví tiền điện tử hoạt động dựa trên máy tính để bàn và điện thoại di động Web 3.0. Trên máy tính để bàn, nó cũng đóng vai trò như một tiện ích mở rộng của trình duyệt, hoạt động như một cầu nối giữa các ứng dụng Web 2.0 như Chrome và web phi tập trung. Nó cho phép người dùng tương tác với nhiều DApp Ethereum mà không cần phải tải xuống và chạy một nút Ethereum.  

Vì các hoạt động tiền điện tử là một trong những trụ cột của Web 3.0, nên có sự phát triển tích cực để hợp lý hóa trải nghiệm người dùng trong nhu cầu này. Một ví dụ là việc tích hợp ví OKX với Unstoppable Domains (trang Web tạo tên miền), cho phép người dùng giao dịch với tiền điện tử thông qua tên miền tiền điện tử – như don.crypto hoặc max.coin – thay vì các địa chỉ ví phức tạp thường thấy.  

Các ứng dụng phi tập trung khác trên Web3 (Web3 DApps)

Trong khi trình duyệt và ví điện tử là thành phần chính của hệ sinh thái Web 3.0, các ứng dụng khác như lưu trữ tệp, quản lý danh tính, mạng xã hội, v.v. cũng đóng vai quan trọng không kém. Mỗi ứng dụng mà chúng ta hiện đang sử dụng trên Web 2.0 cần phải có một ứng dụng đối xứng trên Web 3.0 nhằm cho phép chuyển đổi nhanh chóng mà không làm mất đi sự tiện lợi của người dùng.

Liên quan đến vấn đề này, các dự án như Cardano đã có những bước tiến có thể sánh ngang với Google Authenticator, tuy hầu hết vẫn đang trong quá trình phát triển. Tương tự, các mạng xã hội như BitClout đã trở nên phổ biến nhưng sau đó phải đối mặt với những thách thức liên quan đến việc mở rộng quy mô các nền tảng như vậy.

Hãy cùng xem xét những thách thức mà Web 3.0 phải vượt qua để ngày càng trở nên phổ biến.  

Những thách thức chính đối với Web 3.0

Khả năng mở rộng

Cho đến thời điểm hiện nay, chúng ta vẫn đang ở giai đoạn sơ khai của quá trình phát triển Web 3.0. Mặc dù vậy, người dùng hiện tại cũng đã có dịp trải ngiệm một số tác động của sự phổ biến gần đây của tiền điện tử.

Ví dụ như bất cứ khi nào chuỗi khối Ethereum nhận được khối lượng giao dịch lớn, phí gas liên quan và thời gian thực hiện chúng sẽ tăng lên đáng kể. Ethereum hiện có thể xử lý khoảng 15–30 giao dịch mỗi giây và khoảng 1 triệu giao dịch mỗi ngày. Con số này thấp hơn nhiều so với đối tác Web 2.0, như Visa, tuyên bố rằng họ có thể xử lý hơn 56.000 tin nhắn giao dịch mỗi giây.

Khi công nghệ ngày càng phổ biến, kiến trúc blockchain hiện tại cần xoay trục để ngăn chặn tình trạng tắc nghẽn mạng và mở rộng quy mô phù hợp. Ethereum đặt mục tiêu đạt được điều này bằng giải pháp cải tiến ngoài chuỗi Layer-2. Công nghệ này được biết đến có thể xử lý 100.000 giao dịch mỗi giây bằng cách sử dụng một hệ thống chuỗi nhỏ phân mảnh. Chúng ta cũng có các blockchain như Solana với số lượng giao dịch từ 1.000–2.000 giao dịch trực tiếp mỗi giây và khả năng xử lý hơn 60.000 giao dịch mỗi giây.

Tuy nhiên, nỗ lực phát triển và áp dụng Web3 vào nhiều mặt của hệ sinh thái số hóa hiện tại vẫn đang tiếp tục và thách thức chính là đạt được khả năng mở rộng với mức độ phi tập trung cao.

Khả năng chấp nhận của người dùng

Trong cuộc cách mạng Web 2.0, cùng với tính tương tác, các tập đoàn tập trung vào xây dựng trải nghiệm người dùng. Bởi vì các công ty thu lợi nhuận từ những người sử dụng ứng dụng của họ trong thời gian dài, họ đã thiết kế giao diện người dùng trực quan và dễ sử dụng. Về mặt này, Web 3.0 còn có rất nhiều trở ngại để bắt kịp Web 2.0.

Việc chuyển đổi người dùng sang các ứng dụng Web 3.0 sẽ không thể diễn ra dễ dàng và nhanh chóng. Sẽ luôn có sự dẻ dặt từ phía người dùng đối với những sự đổi mới, đặc biệt là trong việc áp dụng các bước cần thiết để phân quyền, chẳng hạn như thiết lập ví điện tử.

Để khuyến khích người dùng chấp nhận chuyển đổi sang Web 3.0, các ứng dụng trên Web 3.0 sẽ phải sao chép lại toàn bộ dữ liệu hoạt động và truy cập của người dùng trên các ứng dụng Web 2.0.  Tuy nhiên, xem xét thực tế là lưu lượng truy cập trên thiết bị di động chiếm hơn một nửa lưu lượng truy cập internet (và đang tăng lên), một trong những lĩnh vực chính cần tập trung là trải nghiệm di động của Web 3.0.

Khả năng tương tác

Các dự án blockchain hiện tại như Bitcoin và Ethereum phần lớn là độc lập. Chúng có các chuỗi đa dạng về mặt công nghệ và dữ liệu tài chính. Đây là một thách thức để tìm ra cách thước tương tác và truyền dẫn dữ liệu giữa hai nền tảng này.

Điều đó có nghĩa là nếu bạn có một giao dịch trên Ethereum, mạng Bitcoin không thể truy xuất thông tin về giao dịch đó hoặc di chuyển tiền tệ mà không qua bên trung gian. Điều này là do các dữ liệu này tồn tại ở trạng thái độc lập trên mỗi blockchain có một hệ thống hoạt động khác nhau.

Tuy nhiên, Web3 Foundation đã và đang nỗ lực tìm giải pháp cho vấn đề này bằng cách tập trung vào khả năng tương tác của các dự án Polkadot và Kusama. Polkadot sử dụng một hệ thống chuỗi chuyển tiếp để điều phối giao tiếp trên các blockchain tồn tại trên các chuỗi song song của nó. Đối với các blockchain khác, nó sử dụng bên trung gian làm cầu nối chúng với các chuỗi song song.

Tuy nhiên, chúng ta vẫn còn một chặng đường dài để các blockchains thực sự có thể tương tác được với nhau do quy mô mà các parachains (blockchain trực thuộc mạng lưới chính của Polkadot, hoạt động độc lập) này phải được xây dựng. Để tạo ra một hệ sinh thái phi tập trung thực sự, các khối xây dựng như mạng xã hội, trình duyệt, hệ thống lưu trữ tệp, v.v. cần phải tìm ra cách hiệu quả để giao tiếp với nhau như các ứng dụng Web 2.0 đang làm.

Tương lai của mạng Internet

Với sự ra đời của giao thức DeFi, ví điện tử Web 3.0, tên miền và trình duyệt blockchain, internet giờ đây đang chuyển mình mạnh mẽ. Nhiều tính năng của Web 3.0 đang được sử dụng trong mạng Internet hiện nay như điện toán đám mây, công nghệ thực tế ảo và IoT (Internet of Things, Internet vạn vật)

Tuy nhiên, đối với sự phát triển của Web 2.0, thành quả của Web 3.0 có thể sẽ mất hàng thập kỷ để bắt kịp. Quá trình chuyển đổi giữa Web 2.0 và Web 3.0 sẽ không được thực hiện đầy đủ cho đến khi tất cả các khối xây dựng chính được đặt ra.

Như vậy, hiện nay chúng ta đã có thể bắt đầu sử dụng và trải nghiệm một số công nghệ Web 3.0 và tạo ra xu hướng tiên phong trong sự thay đổi thế hệ Internet này. Để bắt đầu, bạn có thể xem tiện ích mở rộng ví điện tử OKX Web 3.0 mới ra mắt gần đây, có thể được sử dụng để truy cập các dịch vụ và thị trường khác nhau.

Bạn vẫn chưa có tài khoản trên OKX? Hãy đăng ký ngay hôm nay và trở thành thành viên của cộng đồng chúng tôi.